Στάδια του ύπνου και ανάγκη για ύπνο
Ο ύπνος καταλαμβάνει σχεδόν το ένα τρίτο της ζωής ενός ανθρώπου. Ωστόσο, πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουν τα στάδια του ύπνου, το εσωτερικό ρολόι ή τις διαφορετικές ανάγκες για ύπνο.
Ο ύπνος καταλαμβάνει σχεδόν το ένα τρίτο της ζωής ενός ανθρώπου. Ωστόσο, πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουν τα στάδια του ύπνου, το εσωτερικό ρολόι ή τις διαφορετικές ανάγκες για ύπνο.
Ο ύπνος έχει μια ζωτική λειτουργία. Εκτός από τη σωματική και πνευματική αποκατάσταση, βοηθά να αποθηκευτούν αναμνήσεις και μαθησιακό περιεχόμενο.
Ωστόσο, η αποκαταστατική φύση του ύπνου δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή παρά μόνο το επόμενο πρωί. Κάθε άτομο όταν κοιμάται περνά από τα διαφορετικά στάδια ύπνου.
Κάθε νύχτα, τα τέσσερα στάδια του ύπνου επαναλαμβάνονται τρεις έως πέντε φορές. Τα διαφορετικά στάδια ποικίλλουν ως προς τη διάρκεια. Για παράδειγμα, ο ύπνος REM έχει πάντα μεγαλύτερη διάρκεια καθώς προχωρεί η νύχτα.
Η συνείδηση είναι ακόμα ενεργή όταν μας παίρνει ο ύπνος. Ελαφρά τινάγματα ή μυϊκές συσπάσεις είναι απολύτως φυσιολογικά, καθώς αυτό είναι το στάδιο κατά τη διάρκεια του οποίου το σώμα μεταβαίνει από την εγρήγορση στον ύπνο.
Μετά από μόλις 15 λεπτά ή και λιγότερο, το σώμα εισέρχεται στη φάση του ελαφρού ύπνου. Αυτό το στάδιο καταλαμβάνει περίπου τη μισή διάρκεια του ύπνου. Παρότι η συνείδηση εξακολουθεί να είναι μερικώς ενεργή, οι μύες χαλαρώνουν.
Οι μύες χαλαρώνουν τελείως. Το σώμα μεταβαίνει από το στάδιο του ελαφρού ύπνου σε αυτό του βαθύ ύπνου. Η αναπνοή και ο καρδιακός ρυθμός επιβραδύνονται – το σώμα έχει τώρα χρόνο να αναγεννηθεί. Στους ενήλικες, αυτή η φάση καταλαμβάνει περίπου το ένα πέμπτο του συνολικού ύπνου, αλλά είναι πολύ σημαντική για για έναν ξεκούραστο ύπνο.
Μετά τον βαθύ ύπνο το σώμα τότε μεταβαίνει στον λεγόμενο ύπνο REM, γνωστό επίσης και ως στάδιο των ονείρων. Το στάδιο αυτό του ύπνου χαρακτηρίζεται από τις γρήγορες κινήσεις των ματιών. Κατά τη διάρκεια του ύπνου REM, ο εγκέφαλος αφομοιώνει πληροφορίες και συμβάντα που βίωσε κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Η εναλλαγή ύπνου κι εγρήγορσης δεν επηρεάζεται μόνο από εξωτερικούς παράγοντες, όπως το φως και το σκοτάδι, αλλά επίσης από ένα εσωτερικό ρολόι – τον λεγόμενο «κιρκάδιο ρυθμό». Ένα μικρό μέρος του εγκεφάλου χρησιμεύει ως το κέντρο ελέγχου του κιρκάδιου ρυθμού. Αυτός είναι που μας κάνει να αισθανόμαστε κουρασμένοι κι έτοιμοι για ύπνο το βράδυ και ξύπνιοι το πρωί.
Αλλά ακόμα και χωρίς τα εξωτερικά ερεθίσματα, το σώμα θα συνέχιζε να λειτουργεί με εναλλαγή ύπνου κι εγρήγορσης χάρη στο εσωτερικό του ρολόι.
Το εσωτερικό ρολόι λειτουργεί με πολύ ακριβή τρόπο και, όχι μόνο ρυθμίζει τα στάδια του ύπνου και την εγρήγορση, αλλά επηρεάζει επίσης και το επίπεδο της δραστηριότητάς μας κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Οι ανάγκες για ύπνο αλλάζουν κατά τη διάρκεια της ζωής.
Είναι γνωστό ότι τα βρέφη κοιμούνται πολλές περισσότερες ώρες από ότι οι ενήλικες. Η ανάγκη για ύπνο μειώνεται μέχρι την ενηλικίωση και στη συνέχεια ποικίλλει. Σε προχωρημένη ηλικία, ο βαθύς ύπνος μειώνεται. Ωστόσο, ο ύπνος συνεχίζει να αποτελεί ένα σημαντικό μέρος της ζωής τόσο για τους νέους όσο και για τους ηλικιωμένους.
Για λόγους καλύτερης αναγνωσιμότητας χρησιμοποιείται μόνο το αρσενικό γένος. Αυτή η διατύπωση ισχύει εξίσου για όλα τα άτομα και δεν αποτελεί πράξη διάκρισης.
